Kur'an-ı Kerim'de Modern Psikolojideki "Anksiyete" Kavramının Karşılığı
Kur'an-ı Kerim, insan psikolojisini ve duygusal durumlarını derinlemesine ele alan bir kitaptır. Modern psikolojide "anksiyete" olarak adlandırılan; endişe, kaygı, korku, huzursuzluk ve iç sıkıntısı gibi durumlar, Kur'an'da genellikle "huzn" (keder, üzüntü), "hemm" (gam, tasa), "havf" (korku) ve "galizatü'l-kalb" (kalbin daralması) gibi kavramlarla ifade edilir. Doğrudan "anksiyete" terimi geçmese de, bu duyguların sebepleri, sonuçları ve onlarla başa çıkma yollarına dair pek çok ayet bulunmaktadır.
Anksiyete Benzeri Durumlardan Bahseden ve Teselli Sunan Bazı Ayetler:
- Yunus Suresi, 62. Ayet: "Bilesiniz ki, Allah'ın dostlarına hiçbir korku yoktur; onlar üzülmeyecekler de. " Bu ayet, Allah'a iman edip O'na güvenenlerin (velilerin) nihai olarak korku ve hüzünden emin olacaklarını müjdelemektedir. Geçici dünya kaygıları karşısında bir güvence sunar.
- Bakara Suresi, 155-157. Ayetler: "Andolsun ki sizi biraz korku, biraz açlık, biraz da mallardan, canlardan ve ürünlerden eksiltmekle imtihan edeceğiz. Sabredenleri müjdele! Onlara bir musibet isabet ettiğinde, 'Biz şüphesiz Allah'a aidiz ve şüphesiz O'na döneceğiz' derler. İşte onlara, Rablerinden salavat (rahmet ve mağfiret) ve rahmet vardır. İşte doğru yolu bulanlar da onlardır. " Bu ayetler, insanın karşılaşacağı kaygı ve sıkıntıların bir imtihan olduğunu, sabır ve teslimiyetle bu durumların aşılabileceğini ve sonunda ilahi rahmete ulaşılacağını bildirir.
- Rad Suresi, 28. Ayet: "Onlar, iman eden ve kalpleri Allah'ı anmakla huzur bulan kimselerdir. İyi bilin ki, kalpler ancak Allah'ı anmakla huzur bulur. " Bu ayet, anksiyetenin temel çaresinin Allah'ı zikretmek ve O'na yönelmek olduğunu vurgular. Zikir, kalbin huzura ermesi ve iç sıkıntılarının giderilmesi için bir araç olarak sunulur.
- Tevbe Suresi, 40. Ayet: "... Allah'ın yardımı ve zaferi geldiğinde ve insanların dalga dalga Allah'ın dinine girdiklerini gördüğünde, hemen Rabbini hamd ile tesbih et ve O'ndan mağfiret dile. Çünkü O, tevbeleri çok kabul edendir. " Bu ayet, Hz. Peygamber'in bile zor zamanlarında (Hicret'te) yaşadığı endişe haline işaret eder ve çözüm olarak hamd, tesbih ve istiğfara (Allah'tan bağışlanma dilemeye) yönlendirir.
- İnşirah Suresi, 1-8. Ayetler: "Biz senin göğsünü açıp genişletmedik mi?... Elbette her güçlükle beraber bir kolaylık vardır. Gerçekten her güçlükle beraber bir kolaylık vardır. Öyleyse, bir işi bitirince diğerine koyul. Ve yalnız Rabbine yönel. " Bu sure, özellikle kalbin daralması (şerhi sadr) ve sıkıntıların ardından gelen kolaylık temalarıyla, anksiyete ve stresle baş etmede manevi bir reçete sunar.
Kur'an'ın Anksiyeteye Bakışının Temel Dayanakları:
- Dünya Hayatının Geçiciliği: Dünyadaki kayıplar, başarısızlıklar ve musibetler geçicidir. Asıl ve kalıcı olan ahiret hayatıdır. Bu perspektif, dünyevi kaygıların etkisini azaltmayı amaçlar.
- Kader ve İmtihan İnancı: Başa gelen her zorluk bir imtihandır. Sabretmek, bu imtihanın gereğidir ve kişiyi manevi derecelere ulaştırır.
- Allah'a Güven (Tevekkül): "Allah kuluna kâfi değil mi?" (Zümer, 36) ayetinde olduğu gibi, her şeyi yapıp elinden geleni aldıktan sonra sonucu Allah'a havale etmek, kaygıyı azaltan temel bir ilkedir.
- Dua ve Zikir: Allah ile kurulan bağ, kalbe güven ve huzur verir. Dua, insanın çaresizlik hissini gidererek içini dökebileceği bir kanal açar.
Önemli Bir Not: Kur'an'ın bu ayetleri, anksiyete bozukluğu gibi klinik bir tanı almış rahatsızlıkların yerine geçecek tıbbi veya psikolojik tedaviler değildir. Bu ayetler, manevi ve psikolojik bir destek, bir bakış açısı ve iç huzuru bulmaya yönelik bir rehber olarak görülmelidir. Ciddi ve sürekli anksiyete yaşayan bireylerin, bu ayetlerden manevi destek almanın yanı sıra, mutlaka bir sağlık profesyoneline (psikiyatr veya psikolog) başvurmaları gerekir. İslam dini, beden ve ruh sağlığını korumayı emreder ve tedavi olmayı teşvik eder.
Sonuç olarak, Kur'an-ı Kerim, insanın kaygı, korku ve endişe gibi duygularını tanır ve bu duyguların üstesinden gelmek için iman, sabır, tevekkül, dua ve zikir gibi güçlü manevi araçlar sunar. Ayetler, insanı içinde bulunduğu sıkıntıdan çıkıp daha geniş bir perspektife (ahiret inancına ve Allah'ın rahmetine) davet ederek anksiyetenin yükünü hafifletmeyi hedefler. |